Қувваи зоиқаи даҳон, дарбон буда, меъда аз нуқтаи назари идораи ҷисми бадан ҳокиму сарвар аст…

НУҚТАИ ДУЮМ

Фотири Ҳаким вуҷуди инсонро ба сурати як қасри мукаммал ва ҳамчун як шаҳри мунтазам халқ кардааст, қувваи зоиқаи даҳонро як дарбон, асабҳо ва рагҳоро ҳамчун телефон ва телеграф ба унвони василаи мухобираи қувваи зоиқа бо маркази бадан, ки меъда аст қарор дод, ки ба василаи он рагҳо, аз моддае, ки вориди даҳон мешавад хабар медиҳад, агар он модда мавриди ниёзи меъда набошад, ба бадан мегуяд: «мамнуъ аст» ва онро берун меандозад. Албатта, баъзан он модда илова бар ин ки манфиъате барои бадан надорад, музирру талх низ ҳаст, ки онро босуръат берун андохта, онро туф мекунад.

Пас модоме, ки қувваи зоиқаи даҳон, дарбон буда, меъда аз нуқтаи назари идораи ҷисми бадан ҳокиму сарвар аст, пас ҳадияҳое, ки ба он қаср ва ё он шаҳр оварда шуда ва ба ҳокими қаср дода мешавад агар арзиши баробар бо сад дошта бошад, танҳо панҷ дар сади он – он ҳам ба шакли бахшиш – ба дарбон таъаллуқ мегирад, беш аз он наметавонад таъаллуқ гирад, то ин ки дарбон мағрўр нагашта, ва аз ҳудуди худ хориҷ нашуда, вазифаашро фаромўш накунад, ва ихтилолгарҳое, ки саҳми бештаре медиҳанд, ба даруни қаср ворид накунад.

Пас бино ба сирри зикршуда, акнун ду луқмаро фарз мекунем. Агар як луқма аз маводи ғизоӣ ҳамчун панир ва тухм бо арзиши чил сомонӣ, ва луқмаи дигар ширинии бақлава бо арзиши даҳ сомонӣ бошад, ин ду луқма пеш аз ворид кардан ба даҳон, аз нигоҳи бадан фарқе боҳам надошта бо якдигар баробар ҳастанд, баъд аз ворид шудан бадаҳон, бозҳам аз назари ғизои бадан мусовӣ буда, ва ҳатто баъзан панири чил сомонӣ ғизои муносибтар маҳсуб мешавад, аммо аз лиҳози лаззати қувваи зоиқаи даҳон, тафовути чанд сонияе доранд, пас худ қиёс кунед, танҳо бахотири чанд сония лаззат, тарҷиҳи сад сомонӣ ба чил сомонӣ чи исрофи бефоида ва зиёнмандест. Пас, бо инки лозимаст ҳадияи ҳокими қаср чил сомонӣ бошад, агар ба дарбон саҳми нўҳ баробар зиёд аз ҳақи ў дода шавад, дар ин сурат дарбон аз ҳудуди худ хориҷ шуда ва мегуяд: «Ман ҳоким ҳастам.» Ва онкас ки ширинию чизи зиёдтар ба ў диҳад, ўро бадарун ворид мекунад, ва боиси ихтилол шуда оташсўзӣ бабор меорад, ва инсонро маҷбур мекунад то бигўяд: «Амон, духтур биёяд, то ҳарорати баданамро ором кунад ва оташи вуҷудамро хомўш намояд.»

Пас, сарфакорию қаноат, ҳаракати мувофиқ бо ҳикмати Илоҳист, зеро қувваи зоиқаро дар ҳукми дарбон мебинаду муносиб бо вазифаи ў, бахшиш мекунад, аммо исроф чун ҳаракат бар зидди он ҳикмат аст, зуд шалоқ мехўрад, ва меъдаро вайрон карда иштиҳои ҳақиқии худро аз даст медиҳад, ва ба хотири иштиҳои козибу сохта ки аз навъҳои ғизо меояд, бо хурдани он таъом сабаби ҳазм нашудани ғизо шуда, инсонро бемор мекунад.

 

Саъид Нурсӣ



Мақолаҳо